در گذشته‌هایی نه چندان دور، پیش از آنکه شهر جمعیت چند ده میلیونی خود را با این گستره وسیع تجربه کند، تنها چند محله وجود داشتند که شهر در همه آنها خلاصه می‌شد.
این محله‌ها هر کدام هویت خاص خود را داشتند که این هویت در تعاملی دوسویه میان ساکنان آن محله، نام و سابقه محله، شکل گرفته بود.بر همین اساس است که تبصره 2 ماده 4 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب 15/4/62 محله را یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین تقسیمات کشوری معرفی می‌کند که در واقع یکی از واحدهای پایه برنامه‌ریزی در ساخت فضاهای شهری است.
اما هویت محله‌های قدیمی شهر را نمی‌توان آنطور که باید در محله‌های جدید دید. شهر، گسترش یافته و فرهنگ‌های گوناگون ناشی از قومیت‌های مختلف در کنار هم زندگی می‌کنند. باید به فکر چاره بود و با گسترش فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی و مشارکت شهروندان، هویت تازه‌ای برای محله‌ها رقم زد. این طرحی است که توسط سرای محله به اجرا گذاشته می‌شود.
محله، رکنی است بین خانواده و شهر؛ فضای جغرافیایی خاصی دارد و هر خانواده نسبت به محل سکونت خود احساس خاصی مانند خانه‌اش دارد. این احساس موجب می‌شود تا هر کدام از ما به هنگام ورود به محدوده محله‌مان، حس آشنایی را تجربه کنیم. در گذشته هر محله نامی داشت که برگرفته از افراد معروف ساکن در آن محل یا برگرفته از موضوعیتی خاص بوده است. نام بسیاری از محله‌های تاریخی تهران چون سنگلج، بازار، عودلاجان و پامنار از گذشته‌های دور آشنای بسیاری از شهروندان تهرانی بوده است. در دهه‌های اخیر با رشد همه‌جانبه شهر، کارشناسان نگران موضوعی به نام هویت شهر شدند که با گسترش محدوده‌های شهری با چالشی جدی مواجه شده بود؛ از همین رو کارشناسان توصیه کردند که تفکیک شهر به واحدهای کوچک یا همان محله و توسعه امر محله‌محوری می‌تواند به احیای فرهنگ محله‌ای کمک کند.
بر همین اساس است که تشکیل مجموعه‌هایی با عنوان سرای محله در مناطق 22 گانه تهران براساس ضوابط محله‌ای می‌تواند مشارکت مردم در امور فرهنگی و اجتماعی را به همراه داشته باشد. اما برای اجرای این موضوع شهرداری تهران به‌عنوان متولی اصلی اداره شهر، امکانات لازم را برای محقق شدن این امر مهیا می‌کند
مدیر کیست؟
هدف از راه‌اندازی سرای محله مشارکت شهروندان در امور مربوط به‌خودشان و در نهایت واگذاری تصمیم‌گیری‌های محله به‌خود آنهاست.
این نکته از اهداف اصلی شروع به کار سراهای محله است که در لایحه مربوط نیز به آن اشاره شده است. این سراها توسط هیأت‌های مدیره‌ای اداره خواهند شد که اعضای آن اعضای شورایاری، شهردار محله و مسئولان کارگروه‌های تخصصی هستند. وظیفه آنها نیز برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و نظارت بر امور محله در چارچوب‌های سیاست‌های اجرایی شهرداری است.
اما از دیگر نکات قابل توجه در سراهای محله و حضور شهروندان در این طرح، حضور شهردار محله و کارگروه‌های تخصصی است.
طبق تعریف ارائه شده شهردار محله شخصی است که به پیشنهاد و انتخاب شورایاری از بین اعضا یا خارج از اعضای شورایاری برای 2سال با حکم شهردار منطقه به‌صورت افتخاری تعیین شده و برای اجرای وظایف محوله فعالیت می‌کند. کارگروه‌های تخصصی نیز افرادی از ساکنان همان محله هستند که برای پیشرفت محله خود در 6 کارگروه ورزش و تربیت بدنی، فرهنگی و هنری، آموزش و مشارکت‌های شهروندی، اجتماعی و توانمند‌سازی، بهداشت و سلامت و مدیریت بحران و ایمنی حضور خواهند داشت. این کارگروه‌ها 5 تا 7 عضو خواهند داشت که باید یک نفر از اعضای شورایاری و بقیه از افراد متخصص همان محله باشند. یک نفر هم به‌عنوان مدیر کارگروه توسط شهردار محله انتخاب می‌شود.
شهر بزرگ، شهرداری کوچک
یکی از شیوه‌های مؤثر مدیریتی در دنیای حاضر کوچک شدن دایره مدیریتی یا همان واگذاری وظایف به دیگران است. به‌طور حتم یک مجموعه مدیریتی با دامنه‌ای وسیع نمی‌تواند آن طور که باید در ارائه خدمات یکسان موفق باشد؛ از همین روست که در چند سال اخیر این موضوع در همه نهادها مطرح شده و شهرداری تهران به‌عنوان یکی از پیشگامان این موضوع، طرح ناحیه محوری و محله‌محوری را اجرا کرده تا با جزئی شدن امور، شهروندان خود برای اداره محله‌شان دست به کار شوند.